Hvað er borgarlandslag?

Vistkerfi þéttbýlis vísar til samspils náttúrulegra ferla og mannlegra athafna innan borgar eða þéttbýlis. Á Norðurlöndum mótast vistkerfi þéttbýlis af einstakri blöndu menningar- og umhverfisþátta, þar á meðal árstíðabundnum breytingum og nálægð við náttúrulegt landslag eins og skóga, vötn og firði. Vistkerfi þéttbýlis eru undir sterkum áhrifum mannlegra þarfa sem hafa breytt áður náttúrulegu umhverfi. Samspil byggðra innviða og náttúrurýma skapar flókið búsvæði og heimili fyrir tegundir sem geta lagað sig að slíku borgarumhverfi. Hins vegar eru þessar tegundir oft frábrugðnar þeim sem eru í náttúrulegu umhverfi.  

Þéttbýli sem Nml

Þegar borgir og þéttbýli stækka eru náttúruleg búsvæði oft skipt út fyrir byggingar, vegi og bílastæði, sem sundrar vistkerfum og hefur áhrif á líffræðilegan fjölbreytileika. Borgarumhverfi býður hins vegar einnig upp á einstakt tækifæri fyrir náttúrumiðaðar lausnir. Það hefur orðið sífellt mikilvægara að gera náttúruna að hluta af borgum með almenningsgörðum, grænum þökum, samfélagsgörðum og bláum einkennum eins og tjörnum, lækjum og regngörðum.       

Vistkerfi þéttbýlis eru ekki bara heimili manna og búsvæði fyrir dýralíf í þéttbýli, þau eru einnig mikilvæg til að takast á við samfélagslegar áskoranir, sem hægt er að takast á við með því að samþætta Nml í þéttbýli. Þessar lausnir geta aukið líffræðilegan fjölbreytileika, dregið úr mengun og hjálpað til við aðlögun að breyttu loftslagi, en jafnframt bætt lífsgæði borgarsamfélaga. Að hafa Nml með í borgarskipulagi og þróun getur stuðlað að meiri seiglu í borgarsamfélögum með:  

  • Eflingu líffræðilegrar fjölbreytni: Með því að innleiða Nml í borgarskipulagi og þróun, geta borgir og þéttbýli stutt við líffræðilegan fjölbreytileika. Græn svæði, borgarskógar, og þéttbýlislækir og votlendi bjóða upp á rými fyrir dýralíf sem hefðbundið borgarskipulag geri ekki.  
  • Heilsa og vellíðan manna: Borgir á Norðurlöndum viðurkenna einnig í auknum mæli kosti þess að hafa aðgang að náttúrunni í þéttbýli á heilsu og vellíðan manna.  
  • Mildun og aðlögun loftslagsbreytinga: Gróðursetning trjáa í þéttbýli getur hjálpað til við að stjýra hitastigi og búa til lífvænlegra rými. Með því að koma upp regngörðum og slökkum ásamt endurheimt straumvatns getur það hjálpað til við að höndla aukið vatnsmagn vegna úrkomu, draga úr flóðahættu og bæta vatnsgæði í þéttbýli.  
  • Hamfarahætta og viðbúnaður: Votlendi í þéttbýli, slakkar og regngarðar geta síað vatn og stuðlað að því að draga úr flóðum vegna storma og stuðla þannig að hamfaraviðbúnaði, sem þéttbýli eru oft mjög viðkvæm fyrir.  

 

Urban Infographic: Before

Urban ecosystem before NbS have been implemented

Urban infographic: After

Urban ecosystem after NbS have been implemented

 

Nml sem hægt er að innleiða í þéttbýli

  • Græn og blágræn þök: Græn þök geta hjálpað til við að draga úr stormvatni og stjórna staðbundnu hitastigi með því að draga úr áhrifum hitaeyja í þéttbýli, bæta loftgæði og skapa búsvæði fyrir staðbundnar tegundir, þar á meðal fugla og skordýr. Græn þök eru sérstaklega gagnleg í þéttbyggðu umhverfi þar sem takmarkað grænt svæði er á jörðu niðri. Sama gildir um lifandi veggi. Það eru færri dæmi um slíkt á Norðurlöndum en þeim er að fjölga.  
  • Regngarðar og slakkar: Regngarðar og slakkar geta dregið úr áhrifum tíðrar úrkomu og snjóbráðnunar með því að geyma og meðhöndla affall vegna storma. Þessi mannvirki geta hjálpað til við að koma í veg fyrir flóð, draga úr mengun sem berst inn í vatnaleiðir og endurhlaða grunnvatn. Á Norðurlöndunum, þar sem tíð úrkoma og bráðnun snjóa getur leitt til umtalsverðs afrennslis af hörðu yfirborði, bjóða regngarðar, slakkar og votlendi lausnir til að stjórna stormvatni, draga úr flóðahættu og sía mengunarefni úr borgarumhverfinu. Til þess að slík mannvirki séu raunverulega náttúrumiðaðar lausnir þarf að gæta þess að þær séu einnig gagnleg fyrir líffræðilegan fjölbreytileika, hugsa um hvaða plöntur og gróður eru notaður eða ekki notaðar í lausnirnar.  
  • Dagslýsing áa og endurheimt: Að endurheimta eða búa til ár, vötn og votlendi í þéttbýli – einnig þekkt sem dagslýsing ánna – bætir vatnsgæði, dregur úr flóðahættu og veitir mikilvæg búsvæði fyrir tegundir vatna- og landdýra. Votlendi gegnir einnig mikilvgu hlutverki í kolefnisbindingu og getur stuðlað að því að draga úr loftslagsbreytingum.
  • Þéttbýlistré og skógar: Gróðursetning trjáa við götur og verndun eða endurheimt þéttbýlisskóga getur hjálpað til við að kæla niður þéttbýliði og draga úr áhrifum hitabylgja sem og vernda gegn vindi. Tré geta einnig tekið í sig stormvatn og boðið upp á búsvæði fyrir fugla og aðrar tegundir en jafnframt stuðlað að fagurfræðilegu og afþreyingargildi borgarrýma.    
  • Blómabeð og mildunarsvæði: Borgir geta komið á fót frævunarvænum svæðum og göngum, svo sem blómablettum, grænum þökum og samfélagsgörðum, til að bregðast við minni frjóvgun. Slík svæði í borgarumhverfinu geta verið nauðsynleg fyrir býflugur, fiðrildi og aðrir frjóberar sem einnig er mikilvægt fyrir fæðuöryggi.  

Ertu ekki viss um hvernig á að velja Nml fyrir vistkerfi í þéttbýli? Sjá almennar leiðbeiningar okkar um lausnir sem byggja á náttúrunni!

Þú gætir líka haft áhuga á upplýsingablaði S-ITUATION verkefnisins um þéttbýli, sem lýsir tegundum Nml sem venjulega eru notaðar til að leysa ýmis vandamál við sérstakar aðstæður vegna landnýtingar.

Þessi síða er skrifuð af Line Barkved, Ingvild Skumlien Furuseth og Caroline Enge  

Brattström et al (2023) Mikroklimat och värmeöar - ur ett urbant landskapsperspektiv 

Kupilas, Seifert-Dähnn & Enge (2023). Nordic NBS fact sheet Urban nature-based solutions. https://nordicsituation.com/wp-content/uploads/2022/12/s-ituation-factsheet-urban-nbs-1.pdf  

Venter, Z. S., Hassani, A., Stange, E., Schneider, P., & Castell, N. (2024). Reassessing the role of urban green space in air pollution control. Proceedings of the National Academy of Sciences, 121(6), e2306200121.  

NbS catalogue: a catalogue of nature-based solutions for urban resilience.The guide has info for different types of cities based on their location in the river basin. To a degree, the position of a city determines the suitability of NbS types. To help select appropriate NbS the catalogue contains 14 NBS categories (NbS families). 

UNALAB technical handbook of nature-based solutions: The UNaLab project has developed a first draft version of its Technical Handbook of NbS. The handbook provides accurate, detailed information on the full range of potentially applicable nature-based solutions to support urban climate and water resilience, their anticipated or demonstrated performance, and their limitations. 

NATWiP Handbook: A handbook for practitioners to promote and inspire implementation of nature-based solutions in peri-urban areas 

UrbanGreenUP: tools and resources for selection of NbS